POWIATOWE CENTRUM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W PUŁTUSKU
Bezpieczeństwo dzieci w gospodarstwie rolnym
Dane statystyczne są alarmujące – coraz więcej dzieci ulega wypadkom w trakcie wykonywania prac w gospodarstwie rolnym. Dzieci w gospodarstwach rolnych narażone są na większe ryzyko zranień i urazów, nierzadko kończących się trwałym inwalidztwem a nawet śmiercią, niż ich rówieśnicy z miast.
Najwięcej wypadków zdarza się, gdy dzieci pomagają rodzicom w różnych pracach gospodarskich. Czy dzieci powinny pracować? O jednoznaczną odpowiedź jest bardzo trudno. Jeżeli praca dzieci polega na pomocy rodzicom w lekkich czynnościach wykonywanych w gospodarstwie rolnym, to jest to zjawisko w zasadzie korzystne i wychowawcze. Wdrażanie dzieci do systematycznych obowiązków uczy je pracowitości i samodzielności, przygotowuje do dorosłego życia. Jednakże, aby udział dziecka w pracach rolnych miał charakter wychowawczy, należy przestrzegać następujących zasad:
– praca dzieci nie powinna się odbywać kosztem czasu przeznaczonego na naukę,
– pomoc dzieci w pracach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego i innymi
obowiązkami domowymi nie może odbywać się kosztem czasu niezbędnego na sen, naukę,
wypoczynek a nawet rozrywkę,
– prace powierzane dzieciom nie mogą przekraczać ich możliwości fizycznych, nie powinny
narażać je na ryzyko urazów i wypadków oraz stwarzać zagrożeń dla rozwoju psychicznego
i fizycznego.
Międzynarodowe konwencje określają, że dzieckiem jest osoba do 18 roku życia. Polskie przepisy prawa pracy wyróżniają pojęcie osób młodocianych, to jest dzieci w wieku od 15 do 18 lat. Przepisy te dopuszczają możliwość ograniczonego zatrudniania młodocianych pod warunkiem, że ukończyli oni przynajmniej szkołę podstawową, podejmowane prace służą praktycznemu przygotowaniu do wykonywania zawodu, a ponadto – taki młodociany pracownik musi posiadać orzeczenie lekarskie stwierdzające, że wykonywane prace nie będą szkodliwe dla jego zdrowia.
Jednocześnie przepisy ustalają wykaz prac wzbronionych młodocianym. Zawiera on prace i czynności, których nie wolno powierzać młodocianym ze względu na szkodliwość dla ich zdrowia i rozwoju.
Młodocianych, tj. dzieci w wieku od 15 do 18 lat nie wolno zatrudniać przy:
1. pracach załadunkowych i wyładunkowych, przetaczaniu beczek, bali i kłód oraz przy
przewożeniu ciężarów samojezdnymi środkami transportu,
2. dźwiganiu i przenoszeniu na odległość powyżej 25 m ciężarów przekraczających 10 kg (dla
dziewcząt) lub 15 kg (dla chłopców) – jeżeli nie ukończyli oni 16 roku życia,
3. pracach wykonywanych w wymuszonej i niewygodnej pozycji ciała (w przysiadzie, pochyleniu,
na kolanach itp.),
4. narażeniu na nadmierny hałas i drgania, np.: kierowanie ciągnikiem, obsługa pilarek do
drewna,
Jeżeli chodzi o typowe prace w rolnictwie – młodocianych nie wolno zatrudniać w szczególności tam, gdzie występują zagrożenia:
1. chorobami odzwierzęcymi,
2. chorobami alergicznymi, powodowanymi przez pyły i zanieczyszczenia powstające w hodowli
drobiu i zwierząt hodowlanych (np.: pyły mączne, tytoniowe i pyły z niektórych ziół
leczniczych),
3. szkodliwymi środkami ochrony roślin, pylistymi nawozami mineralnymi i wapnem nawozowym,
4. szkodliwym wpływem innych związków chemicznych, jak np.: impregnatami do drewna,
rozpuszczalnikami organicznymi, substancjami żrącymi i parzącymi.
Młodocianym nie wolno wykonywać prac przy:
– obsłudze ciągników i rolniczych maszyn samojezdnych, młocarni, sieczkarni i innych maszyn,
których obsługa może spowodować ryzyko wypadku,
– koszeniu kosą, obsłudze buhajów, ogierów, knurów i tryków oraz obróbce drewna
maszynami z napędem mechanicznym.
Trudno sobie wyobrazić, by kochający rodzice świadomie narażali bezpieczeństwo i zdrowie swoich dzieci, nakazując wykonywanie prac przekraczających ich możliwości fizyczne i niosące ryzyko wypadków. Jeżeli uważasz, że Twoje dziecko powinno uczestniczyć w pracach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, stosuj się do zasad, zakazów i nakazów podanych w tym artykule. Może to zapobiec nieszczęśliwym wypadkom i związanym z nimi cierpieniom Twoich najbliższych.
Transport rolniczy. Duże ryzyko wypadków, urazów rąk i nóg, przygniecenia czy przejechania związane jest z czynnością sprzęgania i rozprzęgania przyczep, wozów i maszyn z ciągnikami rolniczymi oraz pomocą przy tych czynnościach. Nie zezwalaj dzieciom poniżej 16 roku życia na samodzielne prowadzenie ciągnika, zwłaszcza po drodze publicznej, na nierównych, nieutwardzonych drogach polnych, na wzniesieniach i pochyłościach. Miej na uwadze, że odpowiedzialność za działania (i ich skutki) niepełnoletnich dzieci ponoszą rodzice. Nie odchodź od uruchomionego ciągnika, nie pozostawiaj ciągnika lub samochodu nie zabezpieczonego przed możliwością uruchomienia go przez małe dzieci. Nie pozwalaj, by dziecko pomagało przy sprzęganiu ciągnika z przyczepą lub maszyną rolniczą. Zadbaj o to, by wszystkie używane w Twoim gospodarstwie wały przegubowo-teleskopowe (wałki przekazu mocy) zabezpieczone były kompletnymi, nieuszkodzonymi osłonami.
Obsługa kombajnów i innych maszyn rolniczych. Kombajny do zbioru zbóż i okopowych, kosiarki, prasy do słomy i kopaczki do ziemniaków są z reguły maszynami o dużej masie, z wieloma wirującymi częściami i niebezpiecznymi, ostrymi elementami roboczymi. Obsługą i użytkowaniem tych maszyn powinny zajmować się wyłącznie osoby dorosłe, posiadające odpowiednie doświadczenie i kwalifikacje oraz znające zasady ich bezpiecznej obsługi.
Przygotowywanie pasz dla zwierząt. Przy obsłudze sieczkarni, rozdrabniaczy, śrutowników i mieszalników do pasz występuje duże ryzyko urazów dłoni ze strony wirujących noży, bijaków, walców i ślimaków, pochwycenia przez nieosłonięte napędy i pasy transmisyjne.
Nie wyręczaj się dziećmi przy przygotowywaniu pasz dla zwierząt. Tutaj bez mała wszystkie czynności są niebezpieczne, o czym świadczyć może kilka przykładów: (12-letnia Bogusia straciła palce, pomagając 17-letniemu bratu przy cięciu trawy ręczną sieczkarnią; 6-letnia Marta, bawiąc się w pobliżu ojca śrutującego zboże, zbliżyła się do maszyny – nieosłonięte pasy napędu pochwyciły szalik dziewczynki, urywając jej głowę; 13-letni Grzegorz poparzył sobie parą ręce i twarz, gdy otwierał pokrywę parnika).
Ochrona roślin, nawożenie gleby. Nie pozwalaj, by dzieci towarzyszyły Ci zarówno podczas przygotowywania preparatów chemicznych, jak i samych oprysków upraw. Pestycydy I klasy toksyczności to trucizny, przy których stosowaniu wymagane są szczególne środki ostrożności. Zadbaj więc o odpowiednie przechowywanie trujących i szkodliwych środków ochrony roślin, tj. w miejscach niedostępnych dla dzieci, w oryginalnych opakowaniach i w sposób uniemożliwiający ich niewłaściwe użycie.
Załadunek, wywóz i rozrzucanie obornika, opróżnianie zbiorników, wywóz i rozlewanie gnojowicy to prace nieodpowiednie i zbyt ciężkie dla dzieci. Obsługa ładowaczy mechanicznych do załadunku rozrzutników wymaga doświadczenia i kwalifikacji.
Podane zasady stanowią krótkie rozwinięcia wykazu 23 grup prac i czynności szczególnie niebezpiecznych, których nie należy powierzać dzieciom do lat 15 w gospodarstwie rolnym. Do rolników wystosowany jest apel, aby nie kierowali dzieci do prac wymagających nadmiernego wysiłku i związanych z ryzykiem dla ich zdrowia i życia.
Wskazując, że co roku ponad tysiąc dzieci rolników (wg danych KRUS) ulega wypadkom przy pracy w gospodarstwie rolnym, część z nich w wyniku urazów staje się inwalidami do końca życia, a kilkanaścioro z nich traci życie, warto ciągle apelować o przestrzeganie podstawowych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Opracowano na podstawie materiałów
Zbigniewa Serwańskiego
Państwowa Inspekcja Pracy
Główny Inspektorat Pracy
