23 kwietnia 2022 r. weszła w życie ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. poz. 655), która, zgodnie z art. 823 pkt 2,uchyliła ustawę z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U.z 2021 r. poz. 372 i 1728)
I. Podstawa prawna działania obrony cywilnej w Polsce:
– Art. 137 do art. 173 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej
(Dz. U. z 2018 r., poz. 1669 ze zm.),
– Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 września 2002 r. w sprawie odbywania służby w obronie cywilnej (Dz. U. Nr 169, poz. 1391 ze zm.),
– Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin (Dz. U. Nr 96, poz. 850).
II. Strony internetowe
– https://www.ock.gov.pl
– https://www.mazowieckie.pl/pl/urzad/struktura-organizacyjna/wydzial-bezpieczenstwa/287,Wydzial-Bezpieczenstwa-i-Zarzadzania-Kryzysowego.html
III. Informacje ogólne
Obrona cywilna ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków.
Obowiązek obywateli w zakresie obrony cywilnej polega na:
1. odbywaniu:
a) służby w obronie cywilnej,
b) edukacji dla bezpieczeństwa,
c) szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony ludności;
2. wykonywaniu innych zadań przewidzianych w ustawie.
Służbę w obronie cywilnej odbywa się w formacjach obrony cywilnej.
Służba w obronie cywilnej może być odbywana również w jednostkach organizacyjnych niebędących formacjami obrony cywilnej, określonych przez Radę Ministrów. Osoby podlegające obowiązkowi służby w obronie cywilnej mogą być zobowiązane w ramach tej służby do wykonywania prac niezbędnych dla potrzeb obrony cywilnej oraz do udziału w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków.
Centralnym organem administracji rządowej w sprawach obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju. Szefa Obrony Cywilnej Kraju powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Szef Obrony Cywilnej Kraju podlega ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.
Terenowymi organami obrony cywilnej są wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast).
Formacje obrony cywilnej tworzą:
– ministrowie w drodze rozporządzenia,
– wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast) w drodze zarządzenia,
uwzględniając w szczególności: skalę występujących zagrożeń, rodzaj formacji, ich przeznaczenie oraz stan osobowy
i organizację wewnętrzną.
Formacje obrony cywilnej mogą tworzyć także pracodawcy.
Szefowie obrony cywilnej ustalają zadania i kontrolują ich realizację oraz koordynują i kierują działalnością w zakresie przygotowania i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej:
– Szef Obrony Cywilnej Kraju szefów obrony cywilnej województw,
– szef obrony cywilnej województwa szefów obrony cywilnej powiatów,
– szef obrony cywilnej powiatu szefów obrony cywilnej gmin,
– szef obrony cywilnej gminy szefów obrony cywilnej w instytucjach, u przedsiębiorców, w społecznych organizacjach ratowniczych i w innych jednostkach organizacyjnych działających na obszarze gminy.
Za realizację zadań obrony cywilnej w zakładach pracy odpowiedzialni są ich właściciele lub kierownicy.
IV. Formacje obrony cywilnej
Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi przeznaczonymi do wykonywania zadań obrony cywilnej są formacje obrony cywilnej. Formacje obrony cywilnej składają się z oddziałów obrony cywilnej przeznaczonych do wykonywania zadań ogólnych lub specjalnych oraz innych jednostek tych formacji.
Formacje do zadań ogólnych są podstawowymi formacjami terenowymi oraz podstawowymi formacjami zakładowymi w zakładach nie stwarzających zagrożenia substancjami niebezpiecznymi, a także podstawowymi formacjami wspomagającymi formacje specjalistyczne w zakładach o dużym ryzyku wystąpienia zagrożeniem skażeniami.
Formacje obrony cywilnej do zadań specjalnych winny być formacjami profesjonalnymi, w pełni wyposażonymi w natychmiastowej gotowości do działania zarówno w gotowości obronnej państwa czasu kryzysu, czasu wojny, a także w miarę możliwości w stałej gotowości obronnej państwa. Zaleca się, aby formacje obrony cywilnej do zadań specjalnych oprzeć w głównej mierze na Ochotniczych Strażach Pożarnych wchodzących w skład Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego i innych organizacjach pozarządowych, a także na specjalistycznych podmiotach komunalnych, takich jak służby wodno-kanalizacyjne, energetyczne, gazownicze, poprzez reklamowanie ich członków i w uzgodnieniu z administracją wojskową nadanie im przydziałów organizacyjno mobilizacyjnych do obrony cywilnej. Zaleca się, aby formacje obrony cywilnej w zakładach stwarzających zagrożenia substancjami niebezpiecznymi tworzyć jako formacje zakładowe przeznaczone do zadań specjalnych.
Ze względu na poziom organizacji formacji obrony cywilnej wyróżniamy:
– formację terenową – organizatorem jest organ administracji samorządowej i rządowej,
– formację zakładową – organizatorem jest zakład pracy.
Ramowe struktury organizacyjne, podstawowe zadania oraz wyposażenie w sprzęt, środki techniczne i materiały formacji obrony cywilnej określają „Wytyczne Szefa Obrony Cywilnej Kraju z dnia 3 marca 2014 r. w sprawie normatywów, w zakresie zaopatrywania organów i formacji obrony cywilnej w sprzęt, środki techniczne i umundurowanie niezbędne do wykonywania zadań obrony cywilnej, uwzględnieniem ramowych struktur organizacyjnych i podstawowych zadań formacji obrony cywilnej”.
V. Służba w obronie cywilnej
Szczegółową organizację i sposób odbywania służby w obronie cywilnej określają art. 141 do art. 165 „Ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej” oraz „Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 września 2002 r. w sprawie odbywania służby w obronie cywilnej”.
VI. Szkolenie z zakresu obrony cywilnej
Zasady organizacji i szkoleń z zakresu obrony cywilnej określają „Wytyczne Szefa Obrony Cywilnej Kraju z dnia 11 stycznia 2016 r. w sprawie zasad organizacji i sposobu szkoleń z zakresu obrony cywilnej” oraz „Wytyczne Szefa Obrony Cywilnej Kraju z dnia 23 listopada 2012 w sprawie organizowania ćwiczeń obrony cywilnej”.
Szkolenia z zakresu obrony cywilnej są ukierunkowane na osiągnięcie następujących celów:
1. przygotowanie organów administracji publicznej do realizacji zadań z zakresu obrony cywilnej;
2. przygotowanie pracowników administracji publicznej, zakładów pracy oraz formacji obrony cywilnej do realizacji zadań z zakresu obrony cywilnej,
3. doskonalenie nabytych przez podmioty, o których mowa w pkt. 1 i 2, umiejętności do realizacji zadań z zakresu obrony cywilnej.
Szkolenia są realizowane na szczeblu centralnym oraz terenowym (wojewódzkim, powiatowym, gminnym) i w zakładach pracy.
Obowiązkowi szkoleń podlegają:
1. na szczeblu powiatowym:
a) kierownicy powiatowych jednostek organizacyjnych,
b) nauczyciele przedmiotu edukacji dla bezpieczeństwa,
c) członkowie formacji obrony cywilnej szczebla powiatowego,
d) komendanci gminnych formacji obrony cywilnej,
2. na szczeblu gminnym:
a) kierownicy zakładów pracy, osoby zatrudnione w zakładach pracy wykonujące zadania z zakresu obrony cywilnej,
b) nauczyciele przedmiotu edukacji dla bezpieczeństwa,
c) członkowie formacji obrony cywilnej szczebla gminnego,
d) pracownicy zakładów pracy,
e) ludność niezorganizowana,
3. na szczeblu zakładu pracy:
a) pracownicy zakładu pracy,
b) komendanci zakładowych formacji obrony cywilnej,
c) formacje obrony cywilnej szczebla zakładowego.
Organizatorami szkoleń są:
1. na szczeblu powiatowym – szef obrony cywilnej powiatu,
2. na szczeblu gminnym ˗ szef obrony cywilnej gminy,
3. w zakładzie pracy ˗ kierownik zakładu pracy.
